We kennen in Nederland een lange medezeggenschapstraditie. Sinds 1950 spreken we met elkaar af – via wetgeving – hoe we medezeggenschap vormgeven. Artikel 2 Wet op de ondernemingsraden (WOR) geeft aan dat elke ondernemer met een onderneming met meer dan vijftig medewerkers een ondernemingsraad moet oprichten, omdat dit:

• in het belang is van het goed functioneren van de organisatie;
• het overleg met medewerkers dient;
• de vertegenwoordiging van het personeel dient.

Uit onderzoek blijkt dat ondernemingen met een or significant beter presteren dan vergelijkbare ondernemingen zonder or. Beschouw een or als ‘de thermometer van de organisatie’ waardoor u nog beter weet wat er leeft en welke goede ideeën/relevante informatie medewerkers hebben, die u zelf niet automatisch verneemt. Door deze informatie en de visie van de or (en dus van alle medewerkers) mee te nemen in uw besluitvorming, krijgt u betere besluiten en vergroot u het draagvlak voor uw besluiten. Dit leidt vervolgens tot meer rust in de organisatie en tot meer werkplezier bij uw medewerkers.

Met betrokken medewerkers binnen uw onderneming, die inspraak hebben en over bepaalde onderwerpen mogen meebeslissen, creëert u de mogelijkheid tot (constructieve) tegenspraak. Dat vraagt durf, maar houdt u als ondernemer wel scherp.

In kleine organisaties is het makkelijk even overleggen en sparren met medewerkers, maar als de organisatie groeit en boven een kritische grens komt, dan wordt het lastiger (lees: tijdrovender) om alle stemmen te horen. Bij meer dan dertig medewerkers wordt over het algemeen al een natuurlijke grens gevoeld. De Wet op de ondernemingsraden legt die grens iets hoger, namelijk bij vijftig medewerkers. Vanaf die grens is het belangrijk dat er goed en gestructureerd overleg plaatsvindt. Dan kost het u minder tijd om waardevolle informatie boven tafel te krijgen.

Medewerkers willen graag gehoord worden; ze zijn betrokken bij hun werk en de organisatie. Maar net zo goed dat het voor u onwerkbaar wordt om met iedereen te spreken, wordt het voor hen lastiger om zo maar naar u toe te stappen en te vertellen wat zij vinden of om informatie met u te delen. De afstand wordt domweg te groot. Door zich te laten vertegenwoordigen door collega’s waarin zij vertrouwen hebben, weten ze dat hun informatie bij u terecht komt en dat uw beider belangen worden behartigd.

Maar, ‘elk voordeel heb z’n nadeel’, om een bekende voetballer te parafraseren. Zo kunt u niet meer even snel een beslissing nemen, want op tal van gebieden heeft de or recht om advies uit te brengen en in bepaalde gevallen heeft hij zelfs het recht om instemming te verlenen. U moet hierbij denken aan belangrijke financieel-economische onderwerpen respectievelijk sociale regelingen. Voorbeelden hiervan zijn: u wilt een afdeling splitsen in twee afzonderlijke afdelingen (adviesplichtig) of u wilt het scholingsbeleid aanpassen (instemmingsplichtig).

Daarnaast verlangt de wetgever van u dat u de or tijdig inlicht, zodat hij ook werkelijk invloed kan uitoefenen. De stelregel hierbij is: des te eerder, des te beter. De or vroegtijdig inlichten heeft als voordeel dat de doorlooptijd voor de afhandeling van uw voornemen aanzienlijk korter is en het besluit sneller uitgevoerd kan worden.

Adviezen van de or kunt u niet zomaar naast u neerleggen en als de or geen instemming verleent, mag u uw voorgenomen besluit zelfs niet uitvoeren. Kortom, het wordt allemaal wat gestructureerder (formeler, zo u wilt) en de besluitvorming kost misschien iets meer overleg en tijd, maar de voordelen wegen zeker tegen de nadelen op.

We gaan liever uit van de positieve benadering, maar we moeten dit volledigheidshalve toch melden. Een aantal wetten en cao’s verplicht u om uw medewerkers te raadplegen, denk bijvoorbeeld aan de Arbeidsomstandighedenwet en de Wet melding collectief ontslag. Daarnaast bevat een aantal wetten (bijvoorbeeld de Arbeidstijdenwet) en cao’s mogelijkheden om – in overleg met uw medewerkers – op bepaalde punten af te wijken of een nadere invulling te geven die beter past bij uw onderneming. Vaak is hierbij vereist dat de medewerkers vertegenwoordigd zijn in een pvt of or. Als er geen pvt of or is moet dat overleg met alle medewerkers plaatsvinden of is afwijking van de wet of cao niet mogelijk.