Convenanten en akkoorden
De SER brengt verschillende organisaties binnen de samenleving samen. Dit zijn niet alleen de partijen die vertegenwoordigd zijn in de raad maar ook veel andere organisaties. De SER heeft dan een faciliterende rol en begeleidt besprekingen tussen partijen om te komen tot samenwerking. Zo faciliteert de SER de convenanten voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO-convenanten).
Ook was de SER tien jaar actief betrokken bij het Energieakkoord en het Klimaatakkoord en in 2022 nog facilitator van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord.
Convenanten voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Convenanten voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, IMVO-convenanten, zijn multi-stakeholder samenwerkingen tussen bedrijven, overheid, branche-verenigingen, vakbonden en maatschappelijke organisaties. Samen gaan zij aan de slag om mogelijke misstanden voor mens, dier en milieu in productieketens in kaart te brengen en deze aan te pakken of te voorkomen. De afspraken in de convenanten zijn gebaseerd op de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen.
De SER heeft hier een faciliterende rol en begeleidt besprekingen tussen partijen om te komen tot samenwerking. Ook ondersteunt de SER de implementatie van afgesloten convenanten. In 2022 werken partijen uit zeven sectoren samen in convenanten, waarvan de SER er zes ondersteunt in de implementatie. De facilitering door de SER komt voort uit een SER-advies uit 2014. In de jaren daarna bracht de SER onder meer een advies uit over de impact die een combinatie van IMVO-wetgeving en sectorale samenwerking kan opleveren en een advies waarin de Raad adviseerde over een Europese aanpak om IMVO te bevorderen.
Convenanten
Goud
Internationaal MVO-Convenant Verantwoord Goud
In juni 2022 liep het Convenant Verantwoord Goud ten einde. Uit de jaarrapportage 2021-2022 ende eindevaluatie blijkt dat de aangesloten bedrijven in jaar 4 en 5 voortgang hebben geboekt of stabiel zijn gebleven in de implementatie van hun due diligence. Ook werden gezamenlijke activiteiten ondernomen, zoals het voeren van een dialoog met raffinaderijen in de toeleveringsketens, de recycling van mobiele telefoons en het vergroten van de vraag naar goud uit kleinschalige mijnbouw. Tegelijkertijd blijkt uit de eindevaluatie dat niet alle doelstellingen van het convenant na vijf jaar zijn gerealiseerd. Het convenant bracht partijen van een geheel verschillende aard bij elkaar, in een sector met een beperkte schaalgrootte en met beperkte capaciteit. Het bouwen aan relaties en vertrouwen kostte veel tijd en de energie nam tegen het einde van de looptijd van het convenant af. Toch is het begrip toegenomen en zijn er op deelgebieden resultaten bereikt en nieuwe initiatieven ontplooid.
Kleding en textiel
Internationaal MVO-convenant Duurzame Kleding en Textiel
Uit de jaarrapportage van het Convenant Duurzame Kleding en Textiel blijkt dat deelnemende bedrijven zichtbare stappen voorwaarts zetten ondanks de coronapandemie. Zo voldoet bijna 80 procent van de bedrijven aan de convenantsverplichtingen. De productieketens werden steeds transparanter: van 4.788 unieke productielocaties zijn de gegevens openbaar. Daarbij kozen steeds meer bedrijven ervoor om zelf hun productielocaties te publiceren. Stakeholders kunnen hen zo beter vinden om misstanden aan te kaarten en samen te werken in projecten. Het aandeel duurzamere grondstoffen nam toe van 38 naar bijna 50 procent. Het convenant riep de keten op verantwoordelijkheid te nemen tijdens de coronapandemie.
De samenwerking tussen de partijen binnen het convenant en met andere multi-stakeholder initiatieven leidde tot veel concrete activiteiten. Zo werd samengewerkt aan ‘toegang tot herstel’ in een aantal kledingfabrieken in India en Vietnam, een overzicht gepubliceerd met het verschil tussen het minimumloon en het leefbaar loon in een groot aantal landen, een transparantietool voor risico-analyse ontwikkeld, een gemeenschappelijk raamwerk opgesteld voor verantwoord inkopen en verscheen een rapport hierover met inzichten van inkopers en leveranciers. Via collectieve projecten werd een verbeterprogramma voor kledingververijen in China afgerond, een verbeterplan opgesteld om kinderrechten te beschermen in Turkije en binnen het Factory Support Program in India de eerste resultaten opgetekend.
Het convenant breide het beoordelingskader verder uit met een praktische toelichting op elk beoordelingscriterium. Zo werd duidelijker wat van deelnemende textielbedrijven wordt verwacht. Het convenant werd na vijf en een half jaar afgesloten met een interactieve bijeenkomst. De ontwikkelde tools blijven beschikbaar voor de sector. In 2022 verschijnt een evaluatie.
Metaalsector
Internationaal MVO-convenant voor de Metaalsector
Partijen van het Internationaal MVO-convenant voor de Metaalsector kijken terug op een uitdagend jaar. Internationale ontwikkelingen zoals de oorlog in Oekraïne en stijgende energieprijzen hadden een grote impact op de sector. Uit de jaarrapportage 2021-2022 blijkt dat meer bedrijven IMVO integreerden in hun beleid. Dit jaar publiceerden 10 van de 13 aangesloten bedrijven hun IMVO-beleid. De monitoring vond voor het eerst plaats via de nieuwe due diligence webtool. Verder werd in het derde jaar ingezet op due diligence ondersteuning van bedrijven via kennissessies en 1-op-1 advies door maatschappelijke organisaties. Ook werd gewerkt aan gezamenlijke projecten gericht op het voorkomen van veiligheids- en gezondheidsrisico’s en kinderarbeid. Verder sloten twee nieuwe bedrijven zich aan bij het convenant: Raak Metals en Van Peperzeel.
Pensioenfondsen
Convenant Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Pensioenfondsen
Het Convenant Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Pensioenfondsen licht in de jaarrapportage de werkwijze van het convenant toe: in het brede spoor werken alle partijen samen om de deelnemende pensioenfondsen te ondersteunen bij de implementatie van de OESO-richtlijnen en de UNGP’s in hun beleid en beleggingspraktijk. In het diepe spoor werkt een aantal pensioenfondsen samen met de overheid, vakbonden en ngo’s aan diverse engagement casussen.
De werkgroepen platformeconomie, de micaketen, de palmolieketen, de big-tech industrie en biodiversiteit ronden hun engagement met bedrijven in 2022 af.
Ook het Instrumentarium wordt geactualiseerd, evenals het themakader over vakbondsvrijheid. Er verschijnen nieuwe handreikingen over biodiversiteit en herstel & verhaal, evenals een overzicht van due diligence-services die verschillende aanbieders leveren aan institutionele beleggers.
Het convenant is 31 december 2022 geëindigd. Partijen gaan in gesprek over een mogelijke samenwerking om IMVO te blijven bevorderen binnen de sector. De pensioenfondsen in het convenant, waarvan de deelnemers 94 procent vertegenwoordigden van het door Nederlandse pensioenfondsen belegde vermogen, investeerden veel in kennisdeling en expertisebevordering, onder meer via intervisiegroepen, kennissessies en webinars. De SER begeleidt de eindmonitoring.
Sierteeltsector
Internationaal MVO-convenant Sierteeltsector
Samen met de overheid, een vakbond en ngo’s, hebben Nederlandse sierteeltpartijen in 2019 afspraken gemaakt over een meer verantwoorde internationale sierteeltproductie en deze vastgelegd in het Internationaal MVO-convenant Sierteeltsector. Het tweede jaar van het convenant is cruciaal om door te pakken op de thema’s die in het eerste jaar in de grondverf zijn gezet en in het derde jaar tot brede implementatie moeten gaan leiden.
Zo is er een helder rapport gekomen over hoe due diligence in de sector, zowel collectief als voor individuele bedrijven, en duurzaamheidstandaarden opgepakt kunnen worden en welke tools daarbij kunnen worden ontwikkeld. Stappen zijn gezet richting verbreding van verankering van deze aanpak door middel van een uniforme Code of Conduct en de aansluiting binnen het Floriculture Sustainability Initiative (FSI). Ook de nieuwe en complexe uitdaging om concrete stappen te zetten op de weg naar leefbaar loon zijn binnen het convenant omarmd. Pilots in Ethiopië, Uganda en Kenia hebben tot eerste inzichten geleid. In het laatste jaar van het convenant wordt dit verder verbreed en zal in (leer-) projecten met retail, handel en producenten een start worden gemaakt met het verkleinen van het leefbaar loon gat voor de werknemers. Tenslotte zijn de actiepunten rondom gewasbescherming en milieu impact verder opgepakt, waarbij het convenant zich buigt over hoe ze de Milieu Indicator Gewasbescherming internationaal kunnen toepassen in de sierteeltsector.
De totstandkoming van het convenant is begeleid door de SER. Sinds de aanvang van het convenant levert Initiatief Duurzame Handel (IDH) het secretariaat om de uitvoering van de activiteiten te ondersteunen.
Initiatief TruStone
Internationaal MVO-initiatief TruStone
Het Nederlands-Vlaamse Initiatief TruStone heeft halverwege de convenantsperiode een zelfevaluatie uitgebracht. Er is breed draagvlak onder de partijen om het convenant na de looptijd van vijf jaar voort te zetten, gezien de resultaten en de onderlinge samenwerking. Tegelijkertijd heeft het convenant opgaven, waaronder een groei van het aantal aangesloten bedrijven.
Uit de tweede jaarrapportage blijkt dat de aangesloten bedrijven ondanks de coronapandemie steeds meer inzicht krijgen in de herkomst van hun materialen en in toenemende mate bijdragen aan verbeteringen van sociale en milieuomstandigheden in hun ketens. 28 van de 32 beoordeelde bedrijven voldoen aan de convenantsafspraken.
In 2022 wordt het vierjarige Pilotprogramma Internationale Sociale Voorwaarden (ISV) Natuursteen afgerond. Uit het eindrapport blijkt dat overheden die ISV toepassen in hun inkoop, bijdragen aan het tegengaan van misstanden en een aanjagende rol spelen in de verduurzaming van de natuursteensector.
Het convenant brengt diverse handreikingen uit over het aanpakken van discriminatie & genderkwesties, arbeidsveiligheid & gezondheid en kinderarbeid & kinderrechten.
Het convenant stelt voor leden een risicoanalyse beschikbaar over de winning en verwerking van blauwe hardsteen in Vietnam.
De brede stakeholderdialoog tussen aangesloten bedrijven en exporteurs uit Rajasthan (India) wordt voortgezet. Doel is om gezamenlijk bij te dragen aan verbeteringen rond de winning en verwerking van zandsteen. De deelnemers hebben afgesproken om samen te werken aan drie onderwerpen: verbetering van de registratie van met name loonbetalingen, verbetering van de gezondheids- en veiligheidsomstandigheden, en toegang te bieden tot een klachten- en geschillenmechanisme.
Partijen voeren een stakeholderdialoog in Zimbabwe en zetten een gezamenlijk project op om bij te dragen aan verbetering van omstandigheden bij de winning en verwerking van zwart graniet. Tevens start een pilot in Tamil Nadu (India) om worker committees bij productielocaties te trainen en te ondersteunen.
Verzekeringssector
Convenant Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Beleggen in de Verzekeringssector
Voor de partijen in het convenant, waarvan de verzekeraars 99,9 procent vertegenwoordigen van het door hen beheerde vermogen op de Nederlandse markt, staat in 2022 kennisdeling en expertisebevordering centraal, onder meer via intervisiegroepen, kennissessies en webinars.
Het convenant brengt geactualiseerde documenten uit over dierenwelzijn, controversiële wapens en wapenhandel met hoogrisicolanden en klimaatverandering & energietransitie. Ook brengt het nieuwe documenten uit over herstel & verhaal, transparantie bij screening en monitoring, biodiversiteit en het UNGP Reporting Framework.
Uit de derde jaarrapportage komt naar voren dat samenwerking en vertrouwen tussen partijen de sleutels zijn tot voortgang en resultaten. Succesfactoren hierbij zijn: een duidelijke agenda en relevante doelen voor de implementatie van het convenant die aansluiten bij de praktijk van verzekeraars.
De onafhankelijke monitoringscommissie brengt haar vierde rapport uit, dat gaat over de periode 1 januari – 31 december 2021. De stuurgroep van het convenant heeft hierop een reactie geformuleerd. De stuurgroep ziet dat in 2022 binnen het convenant veel werk
is verzet om verzekeraars te stimuleren om due diligence te verankeren in hun
bedrijfsvoering. De monitoringscommissie beveelt de verzekeraars aan om kracht te zetten voor een eindsprint in het laatste halfjaar van het convenant.
Voedingsmiddelen
Internationaal MVO-convenant Voedingsmiddelen
De partijen van het IMVO-convenant Voedingsmiddelen hebben veel bereikt afgelopen jaar. Zo werden wereldwijd 50 experts opgeleid om risicoanalyses op het gebied van mensenrechten uit te voeren. Ook deden dit jaar meer bedrijven mee aan de monitoring, 156 tegenover 119 in het derde jaar. Dat het IMVO-bewustzijn in de sector groeit, blijkt uit het feit dat 45 bedrijven de self-assessment voor het eerst hebben ingevuld. In Nederland werd de kennis van IMVO binnen bedrijven vergroot door het geven van trainingen, zoals de Due Diligence Roadshow, op diverse locaties. De convenantspartijen werken ook samen aan collectieve projecten voor tomaten (mensenrechten), bananen (leefbaar loon), cashew (verduurzaming) en kurkuma (leefbaar inkomen). Dit alles staat te lezen in de jaarrapportage 2021-2022.
Convenanten in ontwikkeling
Internationaal MVO-convenant Hernieuwbare Energie
Sinds 2019 vinden er onderhandelingen plaats in een multi-stakeholdergroep om te komen tot een Internationaal MVO-convenant voor de Hernieuwbare Energiesector. Verschillende organisaties uit de wind- en zonnesector, vakbonden, ngo’s, kennisinstellingen en de Nederlandse overheid zijn bij het proces betrokken. Doel van het convenant is het voorkomen en aanpakken van misstanden in de keten, zoals ontbossing, verlies van natuurlijke habitats en andere gevolgen voor ecosystemen, maar ook dwangarbeid en kinderarbeid. In het voorjaar 2023 is het Convenant Hernieuwbare Energie officieel van start gegaan.
SER sluit actieve rol in klimaatbeleid af
In 2013 kwam onder de vlag van de SER het Energieakkoord voor duurzame energie tot stand. De SER zorgde voor de borging van de afspraken en hielp in 2017 het Klimaatberaad om een breed gedragen Klimaatakkoord te maken. Vanaf 2019 faciliteerde de SER het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord.
Het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord is in 2022 opgehouden en kreeg een andere vorm. Daarmee sluit de SER tien jaar actieve betrokkenheid af bij het Energieakkoord en het Klimaatakkoord. De verandering volgt uit de verdere uitwerking door het kabinet van het Ontwerp Beleidsprogramma Klimaat. Duurzaamheid blijft wel een belangrijk onderdeel van het SER-werk.
De platformfunctie van het faciliteren van de controletaak op het Klimaatakkoord is elders ondergebracht en kreeg meer gewicht. Onder leiding van Kees Vendrik komt er een Nationaal Klimaat Platform. Dat heeft als taak te helpen de transitie te versnellen en de noodzakelijke verbindingen te leggen met brede lagen in de maatschappij.
Met de commissie Duurzame Ontwikkeling (DUO) blijft de SER actief op het terrein van duurzaamheid. In 2022 werd de verkenning ‘Evenwichtig sturen op transities’ afgerond, over de noodzakelijke samenhang tussen de energie- en de grondstoffentransitie.
Taakgroep arbeidsmarkt en scholing
De SER levert sinds de onderhandelfase van het Klimaatakkoord voorzitter en secretariaat van een brede taakgroep, waar sociale partners met ruim 20 partijen (ministeries, decentrale overheid, onderwijs, uitvoering, etc.) overleggen over werkgelegenheid en scholing in de energietransitie. Sinds 2022 het Klimaatakkoord veel meer door het rijk wordt gestuurd is de taakgroep arbeidsmarkt en scholing wel blijven bestaan. Met als taak om de werkgelegenheidsafspraken in het Klimaatakkoord uit te voeren, als brug tussen beleid en uitvoering en om gecoördineerde inbreng te leveren in het Actieplan Groene en Digitale Banen dat begin 2023 wordt verwacht. De SER heeft alle inbreng verzameld en verdiept, en in de taakgroep is daarover met de ministeries en onderling gesproken.
Een andere rol van de SER was om actieve afstemming te zoeken met partijen en samenwerkingsverbanden op het terrein van arbeidsmarkt en energietransitie, zoals het aanvalsplan technieksectoren, de topsectoren, het nationaal groeifonds, Goldschmeding Foundation en Groenpact. Op het terrein van arbeidsmarktinformatie heeft de SER (na de factsheet Klimaatbanen in de gebouwde Omgeving) met UWV en SBB een factsheet Klimaatbanen Energiesystemen opgeleverd en een start gemaakt met het overzicht Klimaatbanen in de Industrie (verschijnt juni 2023). Onderzoeksorganisatie PBL en ROA hebben een model opgeleverd om arbeidsmarktprognoses mee op te stellen. In de gebouwde omgeving is de samenwerking Mensen Maken de Transitie verstevigd. Met de onderwijsraden is gewerkt aan hun onderlinge samenwerking op het terrein van energietransitie.
